Gent, 24 maart ’09.
Boe!
Hoi Rik, klaar om je hersenen te pijnigen ?
Rik De Boe (1964): Ahum, het is nog ochtend, maar we gaan ervoor…
Ik heb je gezien op de opening van je expo in croxhapox. Toen je instemde voor een interview, besloten we om een paar dagen later daar af te spreken, maar toen mailde je me dat je liever ergens anders wou afspreken. Daarom zitten we nu in een of andere kleffe broodjeszaak met muzak op de achtergrond. Waarom?
Rik De Boe: Veel van mijn werk gaat over geheugen en herinnering en ik was benieuwd hoe iemand zich mijn werk zou herinneren, omdat ik toch eigenlijk vertrouwde beelden voorschotel. Ik kan me dus voorstellen dat de kijker een soort déjà-vu gevoel krijgt, want iedereen kent wel het testbeeld van tv of beelden van viewmaster of die kleefbandhouders. Maar hoe functioneert dat dan binnen je herinnering? Het is heel moeilijk om je voor te stellen hoe een testbeeld er werkelijk uitziet als je het testbeeld zelf niet voor je ziet.
Ik mocht ook niks over je opzoeken of iets voorbereiden. Dus stel jij maar de eerste vraag aan mij!
De Boe: Heb ik dat gezegd?
Euch ja, maar het is nu te laat…
De Boe: Het is vrij lang geleden dat ik werk getoond heb, het vroeger werk was totaal anders, er is veel veranderd. Op zich moeten beelden voor zich spreken, anders ben je niet met beeld bezig. Maar ik vind het altijd raar dat je aan een beeldend kunstenaar vraagt zich te gaan verantwoorden via taal. Aan een dichter vraag je toch ook niet om een tekening bij een gedicht te maken? Niet dat er geen gesprek kan zijn, maar hoe langer ik met beeldende kunst bezig ben, hoe meer ik besef dat ik door beelden word gefascineerd die niet uit te leggen vallen en een onverklaarbaarheid in zich hebben.
Maar mijn vraag aan jou eerst: wat herinner jij je dan nog van mijn expo?
Vooral zwart/wit tekeningen: die testbeelden, die raamblinden, iets met een witte bol… ik herinner me wel dat het heel goed getekend was, maar er wel academisch uitzag.
De Boe: Wat is dat dan ‘academisch’?
Op een eindejaarstentoonstelling van een tekenacademie zie je toch ook veel schetsen naar de werkelijkheid, de ene al wat beter dan de andere, daarom deed het mij aan dat ‘schoolse’ denken.
De Boe: Nochtans kan je je bij veel van mijn beelden afvragen of het de werkelijkheid is of niet, zoals zo’n testbeeld. Of de tekening van Eurovision. Een soort irrealiteit, wanneer wordt dat werkelijk? Ik hecht veel belang aan : wanneer is iets het waard om een beeld te worden?
Nu speelt mijn herinnering mij even parten, maar sommige onderwerpen maakten je tekeningen wel sterker door het onderwerp, en zo’n kleefband is ook maar zo’n kleefband, hoe goed ook getekend- en maakt dus minder los dan zo’n nagetekende filmstill bijvoorbeeld.
De Boe: Ik snap niet wat je bedoelt.
Ik ben uiteindelijk altijd met onderwerpen bezig en nu resulteert dat in tekeningen van die specifieke dingen. Maar die objecten hebben wel een geladenheid, al kent iedereen ze. De manier waarop ik ze in beeld probeer te zetten biedt aan de toeschouwer de mogelijkheid herinneringen of associaties op te roepen. Een kleefbandhouder is een banaal ding, maar het is wel gemaakt om het leven makkelijker te maken.
Het feit dat het naar de werkelijkheid getekend is en met een klassiek medium houtskool…
De Boe: Een klassiek medium? Klinkt nogal negatief. Een aantal jaar geleden was schilderkunst zogezegd dood, nu weer springlevend. Die discussie omtrent tekenen is er eigenlijk nooit geweest.
Vind je je werken in croxhapox hedendaags?
De Boe: Ja! Alleen zien ze er wat ouderwets uit.
In welke zin zijn ze hedendaags relevant?
De Boe: Wat is relevant? Binnen honderd jaar is er wel een versmelting van moderne kunst van wat nu dan actuele kunst genoemd wordt. Ik voel geen noodzaak voor het ‘hedendaagse’. Ik werk met een beeldtaal die refereert aan een recent verleden. Mijn vader was 64 jaar toen ik geboren werd en misschien heeft dat er wel veel mee te maken. Neem nu dat testbeeld, dat stààt er, kent iedereen en is van iedereen. Het is een abstract beeld en langs de andere kant is het dat niet.
Die eeuwige discussie toch omtrent abstractie en figuratie …..
Maar het roept voor iedereen connecties op. Het zijn beelden die andere zaken zoals kleur en geluid oproepen of misschien ook helemaal niets.
Hoe komt het dat je zoveel naar film en tv verwijst?
De Boe: Omdat ik er van hou die dingen tot stilstand te brengen. Ik heb ooit een video gemaakt waar ik 400 stills van eindbeelden –The End- verzameld had. Op zich zinloos … maar dat verzamelen fascineert me.
Wat is de dieperliggende betekenis achter je tekeningen?
De Boe: het is altijd vreemd te zeggen: er is een betekenis achter het beeld, er bestaat geen betekenis àchter een beeld, er zit een betekenis in het beeld. Maar die betekenis is ruim natuurlijk, hangt af van de beeldkeuze, de verbanden tussen de verschillende beelden enz. Maar om nu door te drukken: ik werk niet met iets als – dít is mijn idee – en nu maak ik er een tekening van… ik denk dat kunst zo niet werkt.
Ik maak tekeningen en maak die associaties en hoop dat mensen daar zelf ook mee aan de slag gaan natuurlijk. Als mensen aan de hand van een tekening een betekenis geven aan dat beeld dat misschien losstaat van dat beeld, is dat ok.
Je maakt tekeningen in de eerste plaats voor jezelf omdat je zin hebt om die te maken, maar dan wil je die tonen aan ons. Waarom wil je die tonen aan ons? Om te laten zien dat je goed kan tekenen?
De Boe: Nee, ik wil een verhaal vertellen, een reflectie en dan associaties op gang brengen. Zo werkt beeldende kunst toch? Ik wil ook ontroering en schoonheid teweeg brengen. Of ik hoop misschien dat je je vriend liever gaat zien door te kijken naar mijn tekeningen.
Jij hoopt dat we door naar je expo te gaan kijken met een licht en zacht gevoel naar buiten gaan?
De Boe: Dat kan ook een andere emotie zijn, vertwijfeling… je kan thuiskomen en een rolletje kleefband zien en… tja, wat wil ik? Dat is niet definieerbaar, niet volledig afgelijnd… het kan ook een ongemakkelijk gevoel opleveren.
Waarom ongemakkelijk?
De Boe: Omdat bijvoorbeeld een testbeeld voor mij ook een wrangheid in zich heeft, kom ik te laat of kom ik te vroeg? Is de film voorbij of moet hij nog komen? Die associaties worden al dan niet bewust zelf gemaakt door de kijker.
Mijn vader maakte amateurfilms. Herinner ik me de ervaringen uit mijn jeugd of die filmbeelden? Die vermenging van beide doet vertwijfeling ontstaan. Zo stel ik de oorsprong van beelden ook in vraag.
Is het tekenen voor je zuiver ontspanning? Veel kijkers gaan het misschien na-tekenen noemen, het heeft niks conceptueels of geëngageerds.
De Boe: Ontspanning is een vreemd woord hier. Het feit van een tekening te maken, iets te creëren is sowieso inspannend. Na-tekenen – mimesis – creëert een eigen werkelijkheid.
Een tekening van een testbeeld / still is toch een wezenlijk verschil met een testbeeld/still. Je hebt de structuur van het blad, de materie houtskool, er komt een dimensie bij. Het is niet juist dat het niets toevoegt, het voegt mij al toe. Ook de verbanden tussen de tekeningen zeggen al veel.
Vind je dat een hedendaags kunstenaar een bepaald standpunt moet innemen?
De Boe: Een kunstenaar neemt altijd een standpunt in. En wat is voor jou hedendaags relevant?
Daar heb ik nog altijd geen antwoord op gevonden, daarom dat ik jullie uithoor!
De Boe: Testbeelden, videocassettes, audiocassettes kaderen natuurlijk in een periode die voorbij is …. dat is ook wel iets dat de tijdelijkheid van de dingen aantoont. Het gaat niet over originaliteit, het is hoe je alles kadert en schakelt.
Een Michaël Borremans bijvoorbeeld schept imaginaire fantasiebeelden, dat is bij jou bijvoorbeeld ver te zoeken.
De Boe: Het is ook een soort van leegte, de zaken die ontbreken tussen al mijn tekeningen, die me fascineert. De manier waarop het opgehangen is in croxhapox, de schakelingen en patronen benadrukken dit.
Als je sterft kan je je leven in een flits zien voorbijgaan, wordt vaak gezegd, dan zie je snapshots van je leven… zo zie ik mijn tekeningen misschien ook.
De menselijke figuren zijn afwezig in je tekeningen…
De Boe: En toch zijn ze er.
Het feit dat je geen foto’s maakt is waarschijnlijk omdat je houdt van de handeling van het tekenen. Waarom laat je kleur achterwege?
De Boe: Dat komt waarschijnlijk nog uit mijn grafische opleiding. Ook wil ik net in mijn zwart-wit tekeningen soms kleur oproepen. Ik ben nu aan het werk aan houtskool-tekeningen van aquareldozen en het is vreemd hoe een zwart-wit tekening van zo’n aquareldoos toch een wereld van kleur kan oproepen.
Zoals vroeger met zwart-wit televisie er ook een wereld in zwart-wit bestond.
Hoe is het allemaal begonnen?
De Boe: Na mijn klassieke humaniora had ik het gevoel dat ik iets wou doen met mijn handen en toen heb ik voor grafiek gekozen, al wist ik toen niet echt wat dat inhield. Ik had toen zelfs nog niet veel getekend, hoewel ik wel al in kunst geïnteresseerd was. En die interesse is tot op de dag van vandaag blijven groeien…
Zo heb ik bijvoorbeeld elk jaar mijn uitstapje naar Italië nodig om me te voeden. Ik ben gek van het stadje Mantova waar er een klein kamertje met fresco’s van Mantegna is, camera degli sposi geheten. De iconografie is rijk, maar vooral voor de schoonheid heb ik geen woorden. Hoe meer ik er kom, hoe rijker het wordt. Het is zoals het weerzien van een goede vriend, het wordt boeiender omdat je het reeds kent, een aha-ervaring die het persoonlijk maakt.
Haal je je inspiratie dan meer uit oude kunst dan hedendaagse kunst?
De Boe: Uit beide. Zijn de thema’s uit de actuele kunst dan zo verschillend van die oude thema’s? Studenten komen me soms vragen: Mag ik nog een portret maken? Natuurlijk! Het is hoe je de dingen hanteert en hoe je de dingen weergeeft. Om het met een citaat van JCJ Vanderheyden te zeggen: “Wetenschap gaat vooruit, kunst niet… kunst begint telkens opnieuw.”
Is elke tekening kunst? Maakt een kind die een tekening maakt ook kunst?
De Boe: Ik kan daar heel gefascineerd door geraken. Ik hou wel van die vermenging van ‘lage en hoge cultuur’
Elke mens die tekent is dan een beetje kunstenaar?
De Boe: Nee, ik denk dat je als kunstenaar toch bewustere keuzes maakt, maar ik kan nog altijd gefascineerd worden door een kind dat een tekening maakt en waar je iets van zijn wereld ziet verschijnen. Daarom blijf ik ook gefascineerd kijken hoe mijn studenten te werk gaan. Of een robottekening van een agent kunst is? Interesseert me niet! Al blijft het wel fascinerend…
Al die duizenden tekeningen die gemaakt worden in de academies, wat is het nut daarvan?
De Boe: Nut, nut… Hilde, wat is dat?
Wat is de opzet van de nieuwe expo in de Voorkamer in Lier? De Voorkamer is het kunstenaarsinitiatief dat je samen met Peter Morrens hebt opgericht.
De Boe: Er is een boek uitgekomen naar aanleiding van 12,5 jaar De Voorkamer.
We tonen ons archief van multipel, we hebben aan enkele kunstenaars – waar we in het recente verleden mee samenwerkten – gevraagd om een nieuwe multiple te maken. Aan Jasper Rigolle hebben we gevraagd om aan de slag te gaan met het archief van De Voorkamer.
Wanneer hebben jullie het kunstenaarscollectief De Voorkamer opgericht?
De Boe: In ’96. We wilden zaken kunnen tonen die we zelf goed vonden.
Een dag niet getekend is een dag niet geleefd?
De Boe: Na een tijdje begint het toch te kriebelen, ja…
Vind je dat je al naam gemaakt hebt? Dat je naar waarde geschat wordt?
De Boe: Ik vind dat een vreemde vraag. Natuurlijk wil je dat veel mensen je werk zien Ik wil vooral mijn tekeningen blijven maken en tonen aan mensen. Maar ook het lesgeven en tentoonstellingen maken met De Voorkamer is nu een wezenlijk onderdeel van mijn leven en dat weerspiegelt zich natuurlijk ook in mijn werk.
Volg je wat andere kunstcollega’s van nu doen? Ook in de disciplines naast het tekenen? Heb jij trouwens nooit zin te schilderen of te boetseren?
De Boe: Ja natuurlijk – Zelf heb ik momenteel geen behoefte aan andere disciples… ik kan me bijvoorbeeld enorm vinden in beelden van Mark Manders …
Maar wat me inspireert kan ook abstracter zijn, zoals een landschap, een muziekstuk… Wat is de betekenis van een stuk muziek? Dat is veel abstracter. Trouwens in een ander leven was ik misschien muzikant, een pianist geworden, maar ik heb nu eenmaal voor het tekenen gekozen.
Nog dromen, projecten, whatever?
De Boe: Ik heb nu wel het gevoel dat ik met tekeningen mijn verhaal kwijt kan, daarnaast ben ik ook met video bezig, ik verveel me niet… hopelijk kan ik mijn ding blijven doen, maar iets concreet, daar kan ik niet op antwoorden…
God heeft voor jou de weg van het tekenen uitgestippeld…
De Boe: Dàt zijn te moeilijke vragen voor een dinsdagmiddag, ik heb dorst gekregen van al je vragen Hilde, ik ga nog een koffieke bestellen…
Hilde Van Canneyt, Copyright 2009.
Rik De Boe stelt nog tot 12 april ’09 tekeningen tentoon in Croxhapox, Gent.
Archief multipels+13 nieuwe multipels+Jasper Rigole nog tot 26 april in de Voorkamer te Lier.
Publicatie: 10+2,5 jaar Voorkamer: 12,5 euro.