Interview met Yorick Van de Walle (1993) en Valérie Baeyens (1979), in samenwerking met CC Zwaneberg, Heist-op-den-Berg
‘Het is misschien nogal letterlijk, maar het helpt wel.’
Hilde Van Canneyt (HVC) Even ter introductie: Beste Mieke, je bent tentoonstellingsmaker hier in CC Zwaneberg in Heist-op-den-Berg. Jullie hebben een eigen exporuimte. Enig idee hoeveel tentoonstellingen er hier in de loop der jaren al zijn geweest?
Mieke van der Heijden (MVDH) Zelf maken wij vier eigen tentoonstellingen per jaar, daarnaast zijn er ook de typische jaarlijkse tentoonstellingen van de Heistse Academie en plaatselijke Kunstkring Hnita. Ieder jaar in december, presenteren wij samen met de Cultuurraad Dé Kunstwedstrijd voor Hedendaagse Kunst. Dit jaar is schilderkunst terug aan de beurt, daarna is het kleinsculptuur, dan grafiek. Die drie disciplines herhalen zich. Op die manier ontdek ik vanuit een zeer grote regio veel nieuw werk. Wie zich geroepen voelt, vanaf september kan je je inschrijven!
HVC Ben jij meestal de curator van al deze feiten?
MVDH Vaak, ik ben ‘deskundige tentoonstellingen’ (lacht), maar ik werk evengoed samen met andere curatoren en kunstenaars. Iedere expo ontstaat op een unieke manier. Vaak zijn het intense samenwerkingen.
HVC Wat is het ‘doel’, het concept veelal van de tentoonstellingen?
MVDH We proberen als Cultuurcentrum Zwaneberg tentoonstellingen met regionaal/lokaal talent te brengen, wij willen professionele kunstenaars uit deze streek in the picture te zetten, kansen bieden. Onze gast nu, Yorick van De Walle, komt uit de buurgemeente Putte, en is heel zijn kindertijd en jeugd, hier naar de Kunstacademie gekomen. Ik heb hem uitgenodigd om hier te doen ‘wat hij graag zou willen doen’. Ik wist dat het goed ging zijn. Ze noemen dat blind vertrouwen. (lacht)
(Yorick die aan het opbouwen is, komt erbij zitten)
HVC Beste Yorick, ik hoorde dat je hier kind aan huis was, altijd het tekenen voor het voetbal verkoos, en nu op je 29e, krijg je hier maar mooi in deze exporuimte een mooie passage. Maar even rewind: op je 18e trok je niet naar Antwerpen – wat dichterbij ligt, maar naar het KASK in Gent, waar je Animatiekunst studeerde. Trok bewegend beeld je zoveel meer aan dan ‘statische’ kunst?
Yorick Van de Walle (YVDW) Op mijn 18e wel. Ik droomde van jongs af om striptekenaar te worden. Bij animatie kon ik verder tekenen, maar die tekeningen ook nog eens laten bewegen. Dat was méér, dacht ik. (lacht)
HVC Dacht je?
YVDW Dat was vooral helemaal anders dan ik had gedacht! Ik heb intussen geprobeerd een stripverhaal te maken, maar geraakte nooit verder dan drie prentjes. Vanaf het gaat over verhalen en storyboard, lukt het me niet meer. Ik heb daar een veel te wispelturige geest voor. Het lijkt alsof ik altijd van projectje naar projectje wil springen. Animatie is òòk heel arbeidsintensief, vandaar ik ook altijd dingetjes – zoals tekeningetjes in een schetsboek maken – tussendoor deed, als decompressie.
HVC Tekeningetjes met humor?
YVDW Niet bewust, al sluipt dat er altijd in.
HVC Na je animatiestudies rijgde je er nog een lerarenopleiding aan vast, daarna koos je voor een studie ‘Vrije Kunsten’. Had je er nood aan om meer ‘plastisch’ bezig te zijn? De handen vuil te maken?
YVDW Op zich heb ik mij met mijn Masterproef Animatiefilm enorm geamuseerd. Dat is ook de enige film -waar ik zelf mee tevreden was- die ik daar heb gemaakt. Dat was ook omdat ik poppen begon te maken waar ik een soort caféfilm mee creëerde. Tijdens de lerarenopleiding volgde ik avondles Beeldhouwkunst, omdat het iets fysieks was. Daarna had ik super chance, en werd ik aanvaard als leraar Algemeen Beeldende Vorming bij de pubers op de Academie van Mechelen. Al wilde ik helemaal geen leerkracht worden. Maar zelf weet ik hoe belangrijk het op die leeftijd van 17-18 jaar is om inspirerende leerkrachten te hebben. Anders was ik misschien niet naar het Kunst Hoger Onderwijs geweest. Het was echt een kantelpunt.
HVC En toen was het zaak om naast het lesgeven, je kunstenaarschap weer op te nemen.
YVDW Dankzij Hans Martens, de directeur van de Academie Mechelen, heb ik een atelier gevonden. Hoewel ik er twee jaar aan het prutsen was. In een opleiding word je mismeesterd, maar eigenlijk mismeester je jezelf. Eigenlijk word je in een soort richting geduwd – of dat doe je zelf.
HVC Na het héérlijke gepruts, de expo! Is dit je eerste?
YVDW Eigenlijk wel. Maar deze expo werd twee jaar uitgesteld, vandaar dat ik intussen in plaats van op mijn 27e, op mijn 29e debuteer. (lacht) Sowieso is er in animatie geen expocultuur. Eens ik daar uitgeteld was – ik had geen zin in dossiers en co – voelde ik dat ik gewoonweg wilde schilderen. Ik wilde gewoon ‘doen’.
HVC Hier op de expo zien we sowieso veel schilderijen.
YVDW Ik deed het op mezelf, tot de docenten schilderkunst in de Academie van Mechelen me aanraadden om een Master te volgen. Ik vond dat een super idee en voor ik het wist, deed ik nog een Master schilderkunst in het KASK te Gent bij Paul Casaer. Op zich heb ik nu de chance gehad dat de expo door de pandemie was uitgesteld, ik ben nu veel rijper als schilder.
HVC Voel je je in dit momentum het meest een schilder? Hoe heb je trouwens de expo opgezet? Spontaan, opbouwend naar… ?
YVDW Ik werk veel en snel, ik heb al mijn werk uit mijn atelier meegebracht, om hier uit te zoeken wat best zou werken. Tijdens corona begon ik ook collages te maken – ietsje properder om aan de keukentafel uit te werken (knipoogt) en die heb ik ook mee.
HVC Maakt het uit ‘wat’ je schildert in je atelier?
YVDW Ik zie dit nu als ‘mijn projectjes tussendoor’, dat ik onophoudelijk uitvoer. Alleen is het nu mijn hoofdactiviteit, waar ik constant mee bezig ben. Alles ligt ook constant open op mijn atelier. Zo kan ik alsmaar verspringen van het een naar het ander.
HVC Je werkt zoals sommige beeldhouwers die installaties maken, lijkt het, die vanalles in hun atelier hebben liggen en nemen wat op dat moment nodig is om een installatie te voeden.
YVDW Inderdaad.
HVC Het is intuïtief dingen samenbrengen.
YVDW Het is een ongoing project. Al is de tijd dat ik eraan werk, meestal kort. Ik schilder met olieverf, daarom ben ik genoodzaakt in tussentijd iets anders te doen.
HVC Je schilderijen zijn niet eenduidig: het is niet simpel je ‘stijl’ te omschrijven.
YVDW Ik zie het als een intuïtief proces, waarbij je tot een harmonieus beeld komt. Alles dat erop moet, staat erop, zonder extra randinfo. Je maakt constant contact met dat werk, en daar probeer je zoveel mogelijk naar te luisteren. Het zegt sowieso tijdig tegen mij dat het ‘af’ is.
HVC Je ziet er figuratie in, maar het oogt vooral vormelijk. Het is moeilijk uit te drukken waarom je werk ‘goed’ is, wat je maakt lijkt onbenoembaar. Zie dat als een compliment. Maar de gelaagdheid en beweeglijkheid lijkt je sterkte. Ik voel de swung als een rode draad doorheen je werk lopen.
YVDW Dat klopt.
HVC Zie je alle werken samen in deze expo, als één werk trouwens? Want zo lijkt het wel.
YVDW Eigenlijk wel. Voor mij staat elk werk op zichzelf, maar langs de andere kant blijven het ook attributen, ‘props’ voor een tentoonstelling. Al weet ik dat ik daarmee moet oppassen, omdat het de kwaliteit van een werk daarmee te veel relativeert. Los daarvan leent mijn werk zich er wel toe om in veelheid te presenteren. Een titel vonden we in eerste instantie zelfs niet nodig. Maar op café hebben we samen met Valérie Baeyens – die ik hier heb uitgenodigd als medekunstenaar voor de expo, een titel gevonden op een van mijn cartoons: ‘Het is misschien nogal letterlijk, maar het helpt wel‘.
HVC Je kon het niet laten een grappige, knappe speelse animatiefilm bij de expo te voegen.
YVDW Dat is nog een ander ‘projectje’. (lacht) Ik begon enkele jaren geleden poppen te maken en die personages kwamen van overal, – uit Nero, Suske en Wiske, Boelgakov, Alfred Bester – tot Adam en Eva. Op een gegeven moment maakte ik een appartement voor hen. Tijdens de lockdown, jaja, we hadden tijd over (knipoogt), verzon ik een biografie voor die poppen. Zo is die film opgebouwd. Uiteindelijk, net voor de vernissage, besloot ik alle beelden met de poppen uit de film te halen. Enkel het getekende paard is nog te zien. De film heeft nu veel minder het verloop van een film met begin-midden-einde. Hij heeft niet langer een echt begin en een einde, je kan op eender welke moment beginnen kijken, en het is veel moeilijker te achterhalen wanneer je alles gezien, gelezen en gehoord hebt. Ik vind hem zoals hij nu is, beter werken.
HVC Wat je werk(wijze) ook typeert, is dat je je voelt ‘creëren’.
YVDW L’art pour l’art en al die dingen, en het missen van het inhoudelijke is een vraag die ik me veel stel. Dat experimenteren met die materialen, en zien wat er vervolgens gebeurt, is het eerste dat zich heeft opgedrongen. Het is ook allemaal samen ontstaan: van heel figuratief naar super vormelijk, er is geen lijn in te trekken. Ik weet ook niet hoe ik die manier van werken voor mezelf of voor een publiek interessant kan houden.
HVC Je zal veel feedback krijgen, daaruit leer je ook veel.
YVDW I hope so! (lacht) Over naar je mede-exposant. Valérie. Waarom heb je haar uitgenodigd voor deze tentoonstelling?
YVDW Het was vooral belangrijk dat ik dat kon doen met iemand die ik vertrouwde. Noem het een soort onzekerheid van mezelf – al klinkt dat snullig. Ik denk ook dat ik de ruimte niet alleen kon en wou ‘vullen’.
Valérie Baeyens (VB) We hadden natuurlijk al samen op de Academie van Mechelen een project gerealiseerd. Dat was super geslaagd! Het marcheert gewoonweg goed tussen ons.
HVC Is er ook een directe connectie met het jullie werken ? Ook jij Valérie komt uit de film.
YVDW Er is puur op beeldend vlak, geen link, maar dat is eigenlijk niet relevant. Iets dat samen in een ruimte staat begint automatisch te communiceren met elkaar. We wilden aanvankelijk de twee ruimtes – beneden en boven – splitsen. Uiteindelijk is ons werk toch samengekomen. Dat is een groeiproces geweest. De expo heeft al veel vormen en gedaantes gehad. Er was geen voorafgaand plan.
HVC Was het voor jou duidelijk Valérie, wat je wilde maken en presenteren?
VB Nee, helemaal niet! Normaal construeer ik interactieve installaties met video en microcontrollers en instrumenten die ik bouw om de video te ‘bedienen’… Nu vond ik het heel plezant om eens iets helemaal manueel uit te voeren.
HVC Ik ben hier nu daags voor de expo. Ik zie een video spelen waarin jij affiches beschrijft, nummert en handtekent. Voor mij zie ik al tal van affiches op de grond uitgespreid liggen met handen met gouden ringen aan en daarop de tekst in goudstift: “Mes compagnons et moi souffrons d’une maladie du coeur qu’on ne saurait guérir qu’avec de l’or.” (‘Mijn kameraden en ik lijden aan een hartziekte die we alleen maar kunnen genezen met goud.’). Dat is een historische quote van Hernán Cortés uit het boek Sapiens van Yuval Noah Harari. Hernán Cortés was een strijder die in de 16e eeuw Mexico veroverde. Zogezegd in naam van de koning van Spanje, maar achteraf bleek dat de Spaanse koning daar helemaal geen weet van had. Ik vond dat heel goed passen bij dat beeld.
HVC Waar heb je dat beeld gevonden? Wat triggerde je erin? Ik hoorde dat (je eigen) familiehistoriek je inspireert.
VB Het beeld is een detail uit een oude familiefoto, ergens in de jaren ‘70. Er werden toen juwelen gekocht bij de Joodse juweliers in Antwerpen, als investering. Die overdaad aan goud aan de handen op de foto vond ik erg grappig en inspirerend. Zo ben ik de affiches gaan behandelen als goudstaven door ze in grote hoeveelheid – het zijn er 3000 – te nummeren en te handtekenen. Zonder Hernán Cortés was goud misschien nooit zo belangrijk of waardevol geworden als dat het vandaag is. Het werd blijkbaar vooral gezien als een slap metaal waar geen wapens of andere gebruiksvoorwerpen van gemaakt konden worden. Maar er kon wel ‘geld’ van gemaakt worden!
HVC Waar zit voor jou in eerste instantie de uitdaging? In het repetitieve en het manuele herhalen van het nummeren en handtekeningen van de affiches? Want ze mogen tijdens de expo worden bewandeld, de helft zal beschadigd worden, andere krijgen ezelsoren… Ze moeten er zelfs over om de schilderijen van Yorick te bezichtigen. Het wordt een ware ravage! (knipoogt)
HVC Is wat je hier brengt, een verderzetting van het werk dat je normaliter maakt?
VB Nee, het is helemaal anders. Oorspronkelijk maakte ik documentaires en later ging ik steeds meer experimenteren met interactieve media. Ik wilde voor deze expo geen verhaal maken, niet filmen en monteren, maar veeleer de ruimte aanpakken. De video die ik erbij toon, is eigenlijk een pure registratie van wat ik hier doe: de posters op mijn tafeltje beschrijven, nummeren en signeren.
HVC Ik hoorde net hetzelfde van je collega hiernaast! (knipoogt)
VB De link met non-fictie zit voor mij ook in dit werk, maar het is bewust geen film.
HVC Hoe denk je dat de bezoeker zal reageren op je dansvloer bezegeld met affiches? Geen idee of je hiermee ‘een boodschap’ wil overbrengen? Of is het je vooral om het visuele effect te doen? Het is sowieso een indrukwekkende gewaarwording.
VB Het is niet zozeer de bedoeling om een boodschap over te brengen. Ik denk dat werk maken altijd een mix is van het inhoudelijke, datgene dat je triggert of inspireert om rond te werken, alsook het visuele. En uiteindelijk neem je de bezoeker mee in je verhaal. Voor sommigen zal dat werken, voor anderen niet. Net zoals een boek of een film. Ik denk dat het bij een expo niet anders is.
HVC Inderdaad! Natuurlijk, jij steekt er door het signeren extra energie in – je zou ze ook at random in het rond kunnen leggen – en ik hoop dat ze niet voorbijlopen aan de extra gelaagdheid dat je erin hebt gelegd.
VB Voor mij is het maakproces het belangrijkst, daarna leidt het z’n leven en heb ik het niet meer in de hand: mensen gaan erop lopen, nemen misschien een affiche mee, hangen het thuis op … Ondertussen is de bezaaide vloer echt een ravage geworden, daar waar die in eerste instantie heel esthetisch was. En dat is wel goed, dat het zo blijft veranderen.
HVC Jullie zijn bijna twee individuen die een eigen expo maken, en in het maakproces, toch naar elkaar zijn toegegroeid. Op zich zie ik geen visuele of inhoudelijke link tussen jullie werken, maar het werkt als expo.
VB We wilden vanuit de ruimte vertrekken.
YVDW Ik vind het fijn dat we het eenvoudigweg konden doen, zonder vooropgezet plan.
HVC Het is sjiek van Mieke van der Heijden dat ze jullie heeft vrijgelaten in jullie expo-opzet. Niet iedere tentoonstellingsmaker, curator of galeriehouder kàn dit altijd zo vrijblijvend houden. Het lijkt bijna of jullie hier twee weken op residentie zijn geweest.
MVDH (komt erbij staan) Daarom slaagt dat juist! Hier ligt geen verwachting of druk op de kunstenaars. En dat komt meestal écht goed. Natuurlijk, de vrijheid die we bij Yorick voelen, stimuleert ons ook om uit onze comfortzone te gaan.
VB Ik heb enkele jaren reportages gemaakt en ook even voor televisie gewerkt na mijn studies, en ik voelde al snel dat ik dat niet wilde doen. Het resultaat was te afhankelijk van andere mensen: personages, klank, camera, montage,… Ik maakte daarna enkele documentaires die ik helemaal zelf organiseerde, maar bleef een beetje met datzelfde gevoel zitten. Nu wil ik gewoonweg ‘alleen’ kunnen werken, zonder rekening te houden met andere mensen en het organiseren van alles en iedereen. Ik was altijd wat jaloers op kunstenaars die een atelier hadden, en daar alleen hun ding konden doen.
YVDW Ergens kan ik dat gevoel verstaan. Ik wil ook alles zélf kunnen doen. De film hier op de tentoonstelling, heb ik letterlijk op mijn kamer gemaakt, met bureaulampen enzo. Alles rammelt een beetje, je ziet de fouten, alsook dat het geanimeerd is.. Professionele animatoren vinden dat verschrikkelijk (lacht), maar zelf kijk ik daar ook het liefste naar.
HVC Valérie, zag jij die documentaires ook als ‘kunst’?
VB Toch wel. Ik heb er een paar vanuit mezelf gemaakt, zoals Gregory Frateur Up Front, zonder productiehuis of opdrachtgever. Voor mij was dat een eerste stap naar alleen kunnen werken. Soms maak je op het laatste moment beslissingen, en heb je geen zin om dat met iedereen te overleggen. In avondles volgde ik ook nog webdevelopment en later experimentele muziek en dat was heel bevrijdend voor mij, omdat ik die technieken zelf kon toepassen in mijn films: met samples werken bijvoorbeeld. Op die manier ging ik ook meer mijn eigen audiovisuele interactieve installaties maken.
HVC Je wilde meer evolueren naar het ‘zijn’ van de film?
VB Vrijer zijn met dat medium. Niet per se een verhaal met een begin en een einde. Ook is het fijn dingen te proberen, te experimenteren, een spoor te vinden…
YVDW Het voordeel van animatiefilm is ook dat je dat helemaal op jezelf kan doen. Dat is veel met je handen werken, maar dat langdurige van de beweging, ging me veel te traag. Je hangt te hard vast aan een script. In die film die ik hier toon, heb je veel gelijkenissen met hoe mijn plastisch werk tot stand komt: collageachtig, dingen plukken, wat plakken, een verhaal, dan weer niet…
HVC Yorick, Je props hier op deze expo bij je film tonen, interesseert je niet?
YB Hier vond ik dat niet relevant. Ik heb veel foto’s van mijn scènes, maar ik voelde het hier niet. Op zich hebben ze veel schakels met mijn schilderijen. Alles komt altijd samen in die gehaktmolen.
HVC En jij Valérie, voel je dat je de laatste tijd meer bent losgekomen?
VB Ja, ik durf me veel meer te amuseren: uitproberen, testen, de volgorde omgooien, visueler werken en vooral durven experimenteren en filmregels loslaten.
HVC Zijn er mensen waar jullie naar opkijken?
YVDW Bij mij blijven Nero, Lucky Luck en Kuifje fantastisch, alles wat oud is tout court. Ik lees sowieso veel, heel graag Russische literatuur.
HVC Héérlijk, die Russen! Een aanrader!
VB Kijk, die link hebben wij: dat we veel lezen.
YVDW Bottomline van de expo is: kijk, dit is wat ik heb gedaan, ik heb dat voor jullie zo opgesteld.
HVC ‘Kom proeven van mijn keuken!’ (knipoogt)
YVDW Ik zie het als thuiskomen.
HVC Voilà, met deze schone noot gaan we eindigen!
Hilde Van Canneyt
Foto’s kunstwerken en tentoonstelling: Fréderic Leemans
https://www.zwaneberg.be/letterlijk
https://www.hildevancanneyt.be
