Interview met Chris Meulemans

INTERVIEW MET CHRIS MEULEMANS

 HVC  (Hilde Van Canneyt)  Beste Chris, je komt niet uit een ‘kunstzinnig’ nest, las ik. 

CM  (Chris Meulemans)  Helemaal niet. Ik was het typische buitenbeentje. Mijn ouders hadden geen enkele interesse in cultuur. Gelukkig had ik een nonkel die kunst wel interessant vond, hij kon mijn ouders ompraten zodat ik naar de Academie van Antwerpen mocht. 

HVC  Herinner je je nog je eerste overweldigende kunstervaring?

CM  Als kind was ik sowieso veel aan het tekenen. Als ze me vroegen: ‘Wat wil je later worden, Chris?’, antwoordde ik altijd: ‘Tekenjuf!’. (lacht) De eerste grote expo die ik zag was van James Ensor, in het Koninklijk Museum in Antwerpen in 1983. Ik was er helemaal weg van. Met mijn spaarcentjes kocht ik de catalogus aan 500 BF, wat toen veel was voor mij. 

HVC  Erna trok je naar de Academie van Antwerpen, waar de helaas overleden kunstenaar Joris Ghekiere je leraar was. 

CM  Ik kreeg in het eerste jaar eerst nog les van Bruno Van Dijck. Op het einde van het schooljaar zag ik leerlingen met statieven en camera’s rondlopen en kreeg ik ook zin om fotografie te volgen. Ik was nog heel  impulsief en zonder mij te informeren, schreef ik mij in. Nochtans was ik geslaagd in de schilderkunst, en zei mijn docent Bruno: ‘Nu is mijn beste leerling weg!’ Ik ben dus afgestudeerd in de fotografie en ben dan als zelfstandige een paar jaar werkzaam geweest in de reclamefotografie. Meestal was dat erg gebonden aan strikte opdrachten, zodat ik er mijn creativiteit niet echt in kwijt kon. Uiteindelijk volgde ik een pedagogische cursus en begon ik les te geven in de kinderklassen van het Deeltijds Kunstonderwijs in Arendonk. Diezelfde periode volgde ik – ook daar – Schilderkunst en merkte dat dit helemaal mijn pad was. Daarna behaalde ik nog mijn Meestergraad Schilderkunst in Antwerpen, waar Joris Ghekiere mijn begeleider was.  

HVC  Picasso zei ooit: ‘There is no abstract art. You must always start with something. Afterwards you can remove all traces of reality.’ Ook bij jou start alles vanuit de waarneming, de realiteit. 

CM  Ik heb aanvankelijk een vrij klassieke opleiding gehad, waar je eerst vanuit de realiteit leerde werken. Ook nu nog vertrek ik meestal van de realiteit, maar het kan heel organisch naar abstractie overgaan. Als je een grens stelt tussen het herkenbare en het abstracte, schommelt mijn werk vaak ergens in een zone tussenin.  

HVC  Ik las dat ook je eigen kwetsbaarheid op het doek terecht komt. Is het een ‘omgaan met de wereld’ voor jou?

CM  Toch wel. Het ‘kwetsbare’ is iets dat zeker voorkomt in mijn werk,  De bloemen en planten die ik schilder, hebben op zich ook iets kwetsbaar, tijdelijk, vergankelijk. Gezien de actualiteit krijgt dit ook een dubbele bodem; is het leven op aarde tijdelijk, hebben we nog tijd om de aarde te redden?

HVC  Vroeger bestudeerde je de ‘menselijke’ gedragingen, zelfs trauma’s verwerkte je in je oeuvre.  Een ander thema waarrond je werkte, was de genetische manipulatie van dieren. Dit is geëvolueerd naar creaties rond de manipulatie van de natuur. Waarom boeide dit thema je zo? 

CM  Waarschijnlijk heeft dat te maken met wie je bent en wat je allemaal hebt doorstaan. Thuis voelde ik me altijd anders, ik was veel in mezelf. Er was geen aandacht voor het ‘schone’, voor de natuur. Daarom was ik bijvoorbeeld zo blij dat ik soms bloemen kreeg van onze buurman, wanneer hij er te veel had – hij was zoon van een bloemist. (lacht) Ik verloor ook  jong mijn beide zussen. En zo kan ik doorgaan… Wat je zelf hebt meegemaakt, en hoe je de wereld rondom ervaart, draag je verder in heel je wezen. En het is ook met heel je wezen dat je als  kunstenaar werkt, dus er zullen altijd wel sporen aanwezig zijn…

HVC  ‘Een kunstenaar oordeelt, maar veroordeelt niet’, zegt directeur van het S.M.A.K. in Gent, Philippe Van Cauteren, ‘hij legt gewoon de vinger op de wonde.’

CM  Puur kritiek uiten in een kunstwerk maakt het nogal rigide. Ik wil eerder onrechtstreeks een snaar raken. Een kunstwerk hoeft ook niet inhoudelijk voorgekauwd te worden. Elke toeschouwer kan er voor zichzelf betekenis in zoeken. 

HVC  Ook voor de kunstwerken die je zelf verzamelt, is het moeilijk om er je vinger op te  leggen.

CM  Net dat boeit me. Ook daarin beslis ik gevoelsmatig. 

HVC  De Nederlandse kunstenaar Jan Van Munster zegt: ‘Als kunstenaar kom je sowieso niet verder dan je eigen biografie.’

CM  Als je een werk maakt, je niet kunt ontsnappen aan wie je bent. Toch probeer ik iets actueel en universeel te brengen, wat verder gaat dan mezelf.    

HVC  Rasterpatronen, structuren die onder of over ‘realistisch geschilderde items’ worden gebracht, geven jou, alsook het geschilderde, een houvast. 

CM  Het is een verwijzing naar de wetenschap. Over de mens die alles in hokjes probeert te vatten, maar het leven is zoveel meer, zoveel grootser en complexer.  

HVC  Je speelt eveneens graag met voor- en achtergronden. 

CM  Ik maak daar niet altijd een onderscheid tussen. Een achtergrond kan evengoed domineren in het geheel. 

HVC  Je start vanuit een beeldarchief. Wat bevat dit archief?

CM  Dat archief bestaat uit allerlei foto’s van planten, bloemen, patronen, collagemateriaal, vakantiefoto’s,… Interessante dingen die ik op het internet tegenkom, alsook zelf gefotografeerde beelden. Kortom: alles wat voorbijkomt en mijn aandacht trekt. 

HVC  Ook het ‘blanco blad’ om van te vertrekken, vermijd je soms. 

CM  Dit is om het letterlijk te ontwijken. (knipoogt) Ik breng er vaak vooraf  bevuilde vlekken of kleursporen aan, daar die een interessante aanleiding kunnen vormen. 

HVC  Uit je catalogus ‘The Promised Land’ uit 2016 creëerde je werk gemaakt op pagina’s uit Leo Sendens’ boek Bewoners van Krotten en achterbuurten. 

CM  Ik had het boek op internet besteld, en dacht dat het letterlijk over krotten en achterbuurten zou gaan, maar het is een boek over insecten en hun ‘woonplaatsen’. Dat inspireerde mij om er bunkers op te schilderen, een verwijzing naar schuilen, beschermen. De titel Land van Belofte/ The Promised Land verwijst naar een paragraaf uit het boek. 

HVC  Waar zit de urgentie bij jou? Want er zit toch een zekere ‘struggle’ in het onderwerp’ dat je neerschildert. 

CM  Kunst heeft het vermogen om complexe emoties en verhalen over te brengen. Alles wat je als kunstenaar ervaart, je momenten van strijd, passie, kwetsbaarheid, kan ‘onderhuids’ resoneren in een werk. Hoe ik de wereld rondom mij nu ervaar, weerspiegelt zich in mijn werk. Maar een werk helemaal duiden is onmogelijk, de ‘poëzie’ mag niet verdwijnen. 

HVC  Kost het je moeite naar je atelier te trekken, werk te creëren? (Want creativiteit zonder weerstand bestaat niet, zei Jan Hoet.)

CM  Ik probeer rond acht uur ‘s morgens hier te zijn. Mijn atelier is thuis, maar ik kan gemakkelijk mijn ‘rommel’ in het huishouden laten staan. Ik haal die schade ‘s avonds wel in. (knipoogt) Eigenlijk ben ik altijd in een zekere alerte toestand: als ik iets lees, tv kijk, op vakantie,…  Telkens let ik op bepaalde ‘prikkels’ die interessant kunnen zijn. 

HVC  Het kost je ook geen inspanning een hele dag alleen in je atelier te zitten?

CM  Nee, integendeel. Ik vind dat heel fijn, het geeft me vrijheid. 

 HVC  Hoe ga je te werk? Want hier in je atelier hangt alles door elkaar: schetsen, collages, schilderijen,… 

CM  Ik werk graag aan verschillende werken tegelijkertijd. Soms doe ik dagen niks anders dan tekenen. Als ik schilder, voel ik dat het rond 15u ‘genoeg is geweest’ en schakel ik dikwijls terug over op tekenen of wat schetsen. Ofwel maak ik voorbereidingen voor de dag erna. Ik weet dat er veel kunstenaars zijn die eerst tekenen om op te warmen, maar ik wil eerst het ‘grote’ werk maken. Ik ben een ochtendmens, vandaar. Maar je kan natuurlijk nooit op voorhand voorzien hoeveel tijd iets ‘in beslag neemt’. 

HVC  Moeten we die tekeningen zien als ‘voortekeningen’?

CM  Nee, het zijn unieke werken op zich. Ik zal die nooit letterlijk vertalen ‘op doek’. Ik heb wel schetsboekjes die dienen om ideeën ‘op te slaan’. 

(toont me haar schetsboekjes)

HVC  Ik zie vooral dingen die naar de realiteit zijn getekend. Al zie ik naast je schilderijen geen tekeningen hangen ‘om naar te werken. Zet je die ‘gevoelsmatig’ op? 

CM  Als ik begin te schilderen, frequenteer ik meestal een schets of een deel van een schets. Ik gebruik ook wel eens foto’s om de vorm van een bloem uit te werken of zo. De schetsen zijn er enkel als vertrekpunt. Ik ga ze zeker niet letterlijk uitvergroten, dat voelt te veel als een herhalen van… Tijdens het schilderen gebeurt er van alles met de verf, en hierop inspelen werkt interessanter, zeker als er dingen beginnen te wringen. 

HVC  Hoe zien we trouwens dat we in het atelier van Chris Meulemans zijn?

CM  Veel licht, volle muren, vaak veel papier op de grond, maar toch voor mij een geordende chaos! 

HVC  Wanneer is je werk ‘af’? Of zoals ik bij andere kunstenaars soms zie: draai je ze eerst een tijdje om? Of hang je ze in de living om ze elke dag ‘objectief’ te kunnen aanschouwen? Of laat je ze gewoonweg in je atelier hangen, dat ze je als het ware blijven met vragende ogen aanspreken ‘er toch nog wat aandacht aan te geven’. (knipoogt) 

CM  Werken die (bijna) af zijn, hangen vaak nog een tijd tussen de andere werken te wachten op de ‘final touch’. Als ik wat twijfel, draai ik ze een tijd om; om afstand nemen in tijd, om ze achteraf met een vernieuwde blik te bekijken.  

HVC  Zolang ze je onrust geven, zijn ze niet klaar. Ik ben er nu zelf over aan het denken: geven ze me rust of onrust?

CM  Beiden, denk ik. Dat is eigen aan mezelf. Ik kan heel timide en rustig zijn, maar soms wil en moet ik me ook uitleven. Ook in mijn werk kan dat van het ene extreme naar het andere gaan. Ik had dat al als kind. 

HVC  Waar heb je trouwens je beeldtaal vandaan gehaald?  

CM  Dat is gaandeweg zo gegroeid. Als ik terugkijk, ging mijn werk altijd wel ergens over het menselijk handelen , alsook kwetsbaarheid. Zo werkte ik voor mijn afstudeerproject rond dieren en genetische manipulatie. Nu manipuleer ik nog steeds: elementen als planten en bloemen worden onderworpen aan een artistieke manipulatie. Het zijn verwijzingen naar de maakbaarheid van de natuur. 

HVC  Hoop je met je beeldtaal te verleiden?

CM  Ik hoop ergens te verwonderen, een snaar te raken. Pas als een beeld ‘verstoord’ is, ga je beter kijken en meer zien. 

HVC  Je titels hebben een hoek af. Dat is geen toeval. 

CM  Ik laat ze bewust niet dwingend zijn, maar eerder een knipoog naar de logica van mijn eigen denken zijn. Ik wil een mogelijkheid open laten voor allerlei associaties. Bijvoorbeeld Time for Swimming Lessons, planten die moeten leren zwemmen, of een verwijzing naar overstromingen, het smelten van water,… Of het werk Completely in Command: ik heb alles onder controle, lijkt het, terwijl het eigenlijk een plant is die overwoekerd wordt door zijn schaduw. 

HVC  Wat wil je? Ons een spiegel voorzetten, ons doen nadenken?

CM  We merken een verandering meestal op als de dingen niet meer zijn zoals we ze gewoonlijk zagen of dachten. Door iets gewoons, iets herkenbaar te vervreemden, kunnen er verschillende denkpistes ontstaan. Een engagement kan heel direct zijn, maar ik laat het eerder stilletjesaan binnensijpelen. 

HVC  Voor jou is kunst ‘wegvluchten’ van de (harde) realiteit. 

CM  Op mijn atelier kan ik me bevinden in een soort staat van verdwijnen, van vrijheid. Kunst heeft iets onbevattelijks, dat trekt aan… Wat mij ook inspireert is het ‘onbevangene’ van een kind. Ik geloof dat het Heraclitus was die stelde dat de intentie waarmee een kind speelt, dat zelf erg serieus neemt.  Als je zo kan zijn, kom je het dichtst bij jezelf. Als ik naar mijn atelier ga, zeg ik wel eens: ‘Ik ga spelen’. Zo ongedwongen kunnen werken, heerlijk toch? 

HVC  Onlangs had je een solotentoonstelling in Cultuurhuis De Warande in Turnhout onder de noemer Completely in Command. Wat bedoel je met die titel? 

CM  Dat is een titel van het werk waarover ik het had. Ik wilde op een ludieke manier uitbrengen dat alles in orde is, terwijl als we om ons heen kijken, dat totaal niet het geval is. Aan de bezoeker om het zelf een interpretatie te geven. 

HVC  Ook nam je deel aan de expo Stille Levens in de Venetiaanse Gaanderijen in Oostende…

CM  Ja, dat werd gecureerd door Koen Broucke. Het uitgangspunt voor deze expo zijn de verhalen van onzichtbare en ongekende verzamelingen. Naast enkele tekeningen en een schilderij toonde ik mijn verzameling ‘knipsels’ die ik gebruik in mijn collage/tekeningen. 

HVC  Sta je er soms bij stil wie de mensen zijn die je werk kopen? 

CM  Ik vind het fijn om die mensen te leren kennen en te weten waar mijn werk terecht komt. 

HVC  Welk advies zou je jonge kunstenaars geven?

CM  Blijven zoeken, zodat het avontuurlijk blijft. Bij jonge kunstenaars zie je geregeld dat ze al vastzitten aan een bepaalde herkenbare stijl, heel eenvormig. Ik vraag me af of ze zo nog boeiend kunnen blijven ‘groeien’. Je ziet enkele werken, en het is voorspelbaar wat de rest gaat zijn. Daarbij zetten veel jonge meisjes zichzelf veel te kijk, zodat het niet meer duidelijk is of het nu over hen of over het werk gaat. De kunstenaar wordt bijna belangrijker dan het kunstwerk…

HVC  Ik vind ook dat ze te snel het applaus nodig hebben, waardoor het werk al te snel ‘verbrand’ op dat postzegelformaat van Insta en co. Laat ze eerst maar lekker prutsen! 

CM  Dat blijft heel belangrijk! 

HVC  Prutst ze verder, Chris! 

@Hilde Van Canneyt

https://www.chrismeulemans.be/

https://www.valerietraan.be

https://www.schonfeldgallery.com