INTERVIEW MET FRANCIS VANHEE (°1995)
De huidige tentoonstelling In the middle of my future and past loopt van 24 november 2023 tot 7 januari 2024. NQ Gallery, Antwerpen
Hilde Van Canneyt (HVC) Beste Francis , je komt uit een West-Vlaams nest. Werd daar veel ‘ge-kunst’?
Francis Vanhee (FV) Ik kom uit Eernegem, vlak bij Torhout, waar één dorpskunstenaar woonde. Ik had altijd moeite met het autoritaire schoolse systeem. Daarnaast komt er bij dat ik dyslexie en dyscalculie heb. Dat vonden ze twintig jaar geleden niet zo aangenaam, daarom dacht de school: we gaan hem ver weg stoppen in het lager Buitengewoon Onderwijs. In het middelbaar wilde ik Tuinbouw volgen, omdat ik aan het kasteel van Aartrijke een tuinbouwbeurs zag. Ik gebruikte de camera van mijn ouders en experimenteerde ermee. Eerst volgde ik nog Grafische Vormgeving in de Maricolen in Brugge. Op mijn achttiende trok ik naar Narafi in Brussel. Na een depressie besloot ik documentaire fotografie op het KASK in Gent te volgen, want ik wilde oorlogsfotograaf worden. Zo trok ik graag naar Calais, waar ik de toestand van de vluchtelingen fotografeerde. Maar ook daar botste het met de leerkrachten, en onderwijl kreeg ik de kans om huisfotograaf van de Ancienne Belgique (AB) in Brussel te worden, en daar is een ketting ontstaan naar een job als fotograaf bij De Morgen. Ik zag de AB als een laboratorium waar ik de concertfotografie kon ontleden. Ik kreeg meer en meer opdrachten en zat minder en minder op school. Dus trok ik er de schooldeur achter me dicht. En op het veld leer je natuurlijk fantastisch veel.
HVC Zag je die foto’s die je in de AB van ‘rocksterren’ nam, eveneens als kunstfoto’s?
FV Die concertfotografie benaderde ik altijd als: ‘Ik ga hier géén klassieke concert foto’s maken!’ Terwijl muzikanten op het podium stonden, bedacht ik me hoe ik daar een interessant portret van kon maken. Van Liam Gallagher nam ik een foto terwijl hij optrad, op zich geen concertfoto, maar bijna een portretfoto, omdat de hele context van het concert eigenlijk weg was. Ik kreeg gelukkig de nodige vrijheid om mijn fotografie er uit te laten zien hoe ik het wilde. Experiment was in alles wat ik deed, heel belangrijk.
HVC Je kreeg zelfs een tentoonstelling met die concertfotografie in de AB! Maakte je meanwhile, ook ‘eigen werk’?
FV Ja. Ik zat vooral met Dirk Braeckman in mijn hoofd, die – positief bedoeld – eigenlijk geen ‘echte’ fotograaf is in de zin van het woord. Hij gebruikt fotografie op een heel andere manier. Ik vroeg me af: hoe kan ik het analoge dat hij schept, in mijn werk digitaal construeren? Zo fotografeerde ik ook veel met flitsen, maakte ik dikwijls foto’s van mijn computerscherm, etc. Later bewerkte ik digitale prints en zette ik deze in om er bijvoorbeeld op te schilderen. Het waren zwart-witfoto’s waar ik monochroom met verf op werkte. Fotografie op zich begon mij te weinig tactiel te worden.
HVC Mis je het onderweg zijn dat ontegensprekelijk bij een concertfotograaf hoort? Want elke dag naar hetzelfde atelier trekken, is iets helemaal anders. Tegenwoordig heb je een atelier op de zolder van Het Objectief – een fotostudio en exporuimte in hartje Gent.
FV Die periode was leuk, maar zeer intens. Ik leefde vooral ‘s nachts. Nu volg ik naast mijn werk als kunstenaar, een opleiding voor kleuteronderwijzer. Ik leer elke dag bij, en de kleuters ook. Ik vind ze interessant om mee te werken.
HVC Dat kan ik me inbeelden!
En dan werd er naast verf, eveneens materialen zoals plastic, was, vernis en klei bij gehaald om je fotografie op te pimpen. Ik vermoed dat, als je het atelier binnenkomt, het hoofd ‘anders’ werkt? Ook ben je, als je eigen werk creëert, niet ‘afhankelijk’ van bijvoorbeeld de persoon die op het podium staat. Ook is er in se, geen directe opdrachtgever waarvoor je moet presteren. Maakt het een verschil als er bij wijze van spreken ‘niemand op je wacht’?
FV Het is totaal iets anders als je ergens naartoe trekt om een foto te maken, dan als ik mijn eigen cocon binnenkom natuurlijk.
HVC Hier spreken we letterlijk van een cocon: je zit op een zolderruimte, waar je helemaal van de wereld bent afgesloten. Hoe omschrijf je je atelierwerking? Kom je ‘als je goesting’ hebt?
Moet je je pet ‘kunstenaar’ opzetten als je hier aankomt?
FV Op zich ben je dat constant. Ik ben ook autodidact en daar ben ik fier op. Ik heb immer zin om naar mijn atelier te komen. Ik zou niets liever willen dan hier iedere dag te zijn, maar we zitten in een maatschappij die, jammer genoeg, kunst niet ziet als een échte job, waardoor je ernaast iets anders moet doen. Het liefst zou ik hier natuurlijk elke dag een werk maken of een boek lezen.
HVC Naast kunst scheppen, moet/kan het werk (het liefst) worden getoond en aan de man gebracht. Hoe kwam jij van het fotograferen via je atelier bij een kunstgalerie terecht? Want de fotografiewereld is toch – hoe je het draait of keert – een andere scène dan het reguliere kunstmilieu.
FB Ik denk dat het eigen is aan onze maatschappij dat we dingen in hokjes steken, en we fotografie niet altijd als kunst zien. Ik snap dat, omdat we fotografie gebruiken in kranten, tijdschriften en in de reclame, en zelf heb ik daar lang mee geworsteld. Vandaar dat ik me op een dag ‘beeldend kunstenaar’ heb genoemd. Dat is ook waar ik in mijn praktijk naar op zoek ben: de dualiteit tussen fotografie en schilderkunst. Ik maak tegenwoordig kleine printjes op A5 formaat, daarop begin ik te tekenen met potlood en oliepastel. Ik vertrek van eigen archiefbeelden of foto’s die ik recent maakte. Niet alle foto’s zijn natuurlijk (be)teken- of schilderbaar. Ik werk gevoelsmatig de foto bij, daarna fotografeer ik nogmaals de met-de-hand bewerkte print. Ofwel is dat het eindstadium, een andere keer wordt dat de basis van een eerste schets, print ik dat op canvas om deze opnieuw te bewerken met potlood of oliepastel. Of de nieuwe fase waarin ik nu in zit, is dat ik een projectie op canvas maak en daarop werk.
HVC Ik probeer het te vatten. (knipoogt)
FV Eigenlijk sla ik telkens met graagte mijn werk kapot. Het mag op een of andere manier niet te mooi zijn, ik toon graag weerhaken.
HVC In 2021, in de Zebrastraat te Gent, kreeg je een solo onder de noemer Now all your friends are gone. Dat leken me letterlijk en figuurlijk veel donkerdere beelden dan wat ik nu in je atelier zie hangen. Je prints werden eerst ontdaan van ogen, tepels en geslacht, daarna overgoten met vloeibare was, met een verfborstel verbrand en opnieuw gefotografeerd. Je wilde bewust confronteren. In de begeleidende tekst las ik ‘De beeldenreeks weerspiegelt zijn aversie voor de overdaad aan postmoderne kritiek en verheven opinies die menig maatschappelijk debat kapen.’ Grote woorden!
FV Eva Irene Nowe had dit geschreven aan de hand van een gesprek dat ze met me had. Ikzelf heb moeite om in deze maatschappij te functioneren en nu zijn we helemaal beland in een periode waarin we op een vreemde manier met elkaar communiceren. Zeker via sociale media denken we niet meer na, zeggen we gewoon wat we gissen. Ik peins altijd eerst na en wil dat wat ik uitspreek, zo genuanceerd mogelijk is. Want er wordt eigenlijk constant geroepen tegen elkaar. We zijn zo verslaafd, en het brengt zoveel schade toe. In die expo kaartte ik ook dat voyeurisme aan door op een groot plastieken zeil naïef geschilderde ogen te schilderen.
HVC Op Facebook postte je als bijschrift over je komende expo In the Middle of Future and Past in NQ in Antwerpen dat je ‘een moeilijk jaar achter de rug had en het verleden je inhaalde’.
FV Eigenlijk handelt het niet specifiek over het laatste jaar, op zich gaat het al twaalf jaar niet goed met mij. Maar de zoektocht die ik het laatste jaar afschuimde deed me goed, maar eveneens veel kwaad. Die tentoonstelling zal voor mij een beetje de afsluiter zijn van alles. Tegen mijn psychologe zei ik: ‘Ik wil me op een dag gewoon ‘goed’ voelen.’ Ik neig nu eenmaal meer naar depressie dan naar euforie en dat probeer ik in mijn werk te stoppen.
HVC Hoe zullen de kijkers merken dat de expo over je persoonlijke verhaal handelt? Want het wordt een heel andere tentoonstelling dan in de Zebrastraat.
FV Als mensen de expo bezoeken, is het belangrijk dat ze in mijn wereld belanden. Alles begint eigenlijk met de eerste zoektocht: wat wil ik brengen, hoop ik dat de mensen eruit halen? Maar eerst moet ik denken aan: ‘Wat heb ik zélf aan de tentoonstelling?’ Ik wil er persoonlijk iets aan hebben, het gaat over mijn trauma’s. Er zal aversie bij de kijker zijn, daar ben ik zeker van!
HVC Aversie over het soort beelden dat je toont?
FV Nee, over het verhaal dat ik breng. Vroeger creëerde ik donkere, kwade werken. Nu zijn ze gelaagder, is er meer over nagedacht.
Normaliter had ik in april 23 een tentoonstelling bij mijn galerie. Ik had een concept opgezet om een werk van Berlinde De Bruyckere in de kapel tentoon te stellen met daarnaast muziek van Dionysos NOW, een polyfonie ensemble uit Gent. Maar op een of andere manier mocht ik niet meer tentoonstellen op mijn eigen tentoonstelling. (lacht groen) Mijn concept is doorgegaan, maar zonder mij. Ik liep daar lastig van, maar maakte een nieuwe start. Wellicht was – achteraf gezien – het werk dat ik toen wilde tonen, minder wie ik zélf was. Misschien kijk ik te veel op naar kunstenaar Berlinde De Bruyckere en heb ik nu een soort spreekwoordelijke moedermoord gepleegd. Ik zocht nog meer controverse en confrontatie op, terwijl ik vind dat het nu meer body heeft gekregen. Wat ik nu ga tonen, zie ik meer als een beeldroman dan beeldend werk.
HVC In the middle of future and past is de naam van je nieuwe expo, wat bedoel je met die uitspraak?
FV Ik sta écht op een scharniermoment. Ik moet leren leven met mijn verleden, in het nu, maar eveneens durven uitkijken naar wat mijn toekomst brengt.
HVC Als ik rondkijk in je atelier, zie ik minder ‘letterlijk’ donkere werken, ze zien er eerder fris en fruitig uit.
FV Het werk Happy Pills?!, handelt over de antidepressiva die ik neem. Maar ik breng dat zodanig sec dat je daar geen emotie bij voelt. Ik toon alleen de verpakking. Doordat ik het zo droog afbeeld, zet ik er als het ware een barrière tussen. De donkerte, die gelaagdheid zit eronder. Zo schilderde ik bijvoorbeeld een huis, maar het is het huis van een moordenaar.
HVC Laat je mensen toe in je atelier? Laat je anderen bepalen wanneer werk ‘goed’, ‘slecht’, al dan niet ‘af’ is?
FV Ik heb een goede band met mijn galerie, maar ik bepaal wat er in de expo komt. Ik ben er ook niet mee bezig of er verkoop is, het moet gewoonweg een sterke tentoonstelling zijn. Verder wil ik blijven dromen: dat mijn werk naar musea gaat, een weg naar het buitenland vindt… Want wat ik creëer, is universeel.
HVC Ik zie allerlei beeldmateriaal in het atelier hangen, is dat inspiratiemateriaal?
FV Dat is mijn eigen werk. Ik hou ervan om het gecreëerde elke dag te zien. Dat geeft me rust. Er staan ook dingen klaar om te printen en in te kaderen. Andere werkstukken worden op spieramen gespannen. Ik vind het belangrijk en spannend dat ik die dualiteit fotografie versus schilderkunst kan tonen. Ik hou van het spel dat de kijkers niet goed weten naar welk medium ze precies kijken. Al denk ik niet aan de kijker als ik aan het werk ben. Dat is nutteloos. De werken gaan over mij, over mijn traumaverwerking.
Een klein maar heel belangrijk werkje op de tentoonstelling is een print – een vrouw in een sofa – met ernaast een tekst waarop staat dat ik op mijn vijfde ben misbruikt door mijn onthaalmoeder. Al mijn hele leven heb ik daar flashbacks en nachtmerries van. Het is ook het beginpunt geweest waarom ik deze tentoonstelling maak. Ik wil ze voor een stuk overschrijven met nieuwe herinneringen. Ik heb mezelf het laatste jaar beter leren kennen en zo begon ik schakeltjes te zien. Door dit eindelijk mijn psycholoog te durven uitspreken – ervoor had ik dat nog nooit aan iemand verteld – is er een totaal nieuw helingsproces ontstaan. Zo werd me ook duidelijk hoeveel mensen ‘macht’ op je uitoefenen op allerlei manieren. Of hoe alcoholmisbruik in de familie je gedragingen bepalen.
HVC Zie je deze expo dan als een ‘afsluiting’ van dat verleden?
FV Mijn historie zal er wel levenslang inzitten.
HVC In die zin dat je hoopt dat andere mensen zich in je werk herkennen?
FV Kindermisbruik is helaas van alle tijden. Daarom vind ik het belangrijk dat mijn werk troost biedt.
HVC Ben je bewust met je titels bezig?
FV Deze bedenk ik terwijl ik het werk creëer. Ik zie ze als een handvat voor de kijker en voor mezelf. Ik zie die titels enerzijds als de huid van het werk, anderzijds als een extra verhaal. Bijvoorbeeld het schilderij waarop ik mijn onthaalmoeder schilderde, gaf ik de titel Daar ligt ze te wachten op de handen van kleine jongens. Als kijker zie je het werk en denk je: ‘Mooie kleuren, er ligt iemand te ontspannen op die zetel’, maar dan zie je de titel en is het ‘bam’. Dat werk is trouwens niet te koop.
Ik fabriceerde recent een reeks rond dingen die in brand staan, onder de noemer Bonfire. Omdat de wereld letterlijk en figuurlijk in brand staat, maar we doen er niks mee. We kijken ernaar en gaan in het weekend dansen. Daarom dat ik het werk eerder als een vreugdevuur zie. Ik creëerde een ander werk onder de noemer Thousand variations of the same mistake, omdat we altijd dezelfde fouten blijven maken, maar telkens met een kleine variatie. Op een ander werk zie je een huis, maar het is een foto van een van de vroegere Eernegemse hoerenkotjes. We passeerden daar van jongs af met mijn ouders en zagen telkens het bordje ‘Nieuwe meisjes’ hangen, wat wij natuurlijk niet snapten. Dit werk zit niet in de recente tentoonstelling.
Ik kan in mijn eigen werk weg met de dingen waarmee ik gevangen zit. Ik ben ook veel aan het schrijven. Het is een verhaal, in de ik-persoon geschreven. Ik zie het als een roman. Ik doe dat om een connectie te vinden, te communiceren.
HVC Welke vaardigheden bevestigen het cliché van een kunstenaar? Geloof je in het (niet) cliché: als je hard genoeg werkt, kom je er wel?
FV Je moet erin blijven geloven dat het kan. Sowieso is voor mij de expo al geslaagd. Wat is succes? Dat een andere persoon er zijn mening over schrijft? Voor mij persoonlijk niet. En op sociale media heeft iedereen sowieso zijn mening. Zelf heb ik daar geen verwachtingen over. Daarom vind ik kunst zo interessant, dat gaat niet over meningen. Met welk gevoel ook iemand ook naar buiten gaat als deze mijn expo verlaat: het is tenminste een ‘gevoel’. Het mag geen walk in the park zijn.
HVC Feedback is toch belangrijk? In de AB wilde je toch horen: ‘Kerel, wat een goeie foto’s maak jij!’
FV Niet per se.
HVC Wil je om te eindigen nog ‘reclame maken’ voor Spoor, dat je samen met Cédric Cuvereau oprichtte
FV Dat idee is in 2021 ontstaan tijdens een avond vogelpikken. Cédric werkt voor Dienst Cultuur en Erfgoed in de gemeente Ichtegem. Het concept De zomer van Eernegem, wilden wij een nieuw elan geven. Al vergaten we – naast jonge kunstenaars – ook de ‘plaatselijke’ kunstenaars niet. Omdat het kunstenlandschap zodanig is verzadigd, willen kunstenfestivals het liefst ‘namen’ op hun affiche, om veel volk te lokken. Daarom zochten wij naar jonge kunstenaars die gewoonweg interessant zijn. Er is zoveel meer dan de kunstenaars die wekelijks in de krant komen!
HVC Dat is gesproken Francis! Succes met je expo en verdere kunstpad!
Hilde Van Canneyt
De tentoonstelling loopt van 24 november 2023 tot 7 januari 2024. NQ Gallery, Mechelsesteenweg 11, 2018 Antwerpen
Foto’s @ Nathalie Samain, Ciske Michelle Geerardyn, Bruno Vroels
–