vorig interview: HERMINE DE GROEVE, volgend interview: MICHEL COUTURIER
Ik tref Johan Van Geluwe (°1929) aan tijdens de
opstelling van de expo ‘3GENERATIONS’ in BRUTHAUS te Waregem. (februari 2013)
‘A JUNK OF ART IS A JOY FOR NEVER’
Hilde Van Canneyt: Hallo Johan, je bent nu 83 jaar, wat heeft kunst je
doorheen de jaren geleerd? Je zou ondertussen al ervaringsdeskundige moeten
zijn.
doorheen de jaren geleerd? Je zou ondertussen al ervaringsdeskundige moeten
zijn.
Johan Van Geluwe: Wat kunst me heeft geleerd? Jong te blijven, hé!
HVC: Heb je vaak wakker gelegen van je kunst?
JVG: Soms wel. Als ik een installatie
moest maken en de ruimte had opgemeten en ik over een bepaald thema moest
nadenken, dan kon ik daar wel eens twee nachtjes van wakker liggen. Dan moest
ik eerst die ruimte tot mij nemen… tot
plots het idee er kwam. ’s Anderdaags tekende ik dan mijn idee uit en klopte
het perfect.
moest maken en de ruimte had opgemeten en ik over een bepaald thema moest
nadenken, dan kon ik daar wel eens twee nachtjes van wakker liggen. Dan moest
ik eerst die ruimte tot mij nemen… tot
plots het idee er kwam. ’s Anderdaags tekende ik dan mijn idee uit en klopte
het perfect.
HVC: Werk(te) je meestal in situ?
JVG: Ik wilde altijd vertrekken van de
reële situatie en maakte dan speciaal daarvoor werk. Ofwel paste ik me aan aan
de ruimte, ofwel paste de ruimte zich aan mij aan.
reële situatie en maakte dan speciaal daarvoor werk. Ofwel paste ik me aan aan
de ruimte, ofwel paste de ruimte zich aan mij aan.
HVC: Had je al vanaf je begon met ‘kunst maken’ iets van: “Ik wil
een bekende kunstenaar worden!”?
een bekende kunstenaar worden!”?
JVG: Neen, daar dacht ik toen niet aan.
Het is me overkomen.
Het is me overkomen.
HVC: In 1953 studeerde je af als architect. Erna werkte je als
architect en vanaf ’74 tot ’94 was je docent architectonisch ontwerpen op
Sint-Lucas te Gent. Ondertussen begon ook je carrière als ARTchitect te
ontspruiten. Sinds ’69 was je directeur van fictieve-echte instellingen, zoals
van A.R.T. (Art Recycling Terminal), M.A.O. (Multinational Art Office) en
M.O.M. (Museum of museums).
architect en vanaf ’74 tot ’94 was je docent architectonisch ontwerpen op
Sint-Lucas te Gent. Ondertussen begon ook je carrière als ARTchitect te
ontspruiten. Sinds ’69 was je directeur van fictieve-echte instellingen, zoals
van A.R.T. (Art Recycling Terminal), M.A.O. (Multinational Art Office) en
M.O.M. (Museum of museums).
Van het M.O.M. ben je zowel directeur als archivator als conservator
en ben je er ook verbonden als kunstenaar. Met M.O.M. wilde je de macht van
musea doen afnemen. Is je dat gelukt?
en ben je er ook verbonden als kunstenaar. Met M.O.M. wilde je de macht van
musea doen afnemen. Is je dat gelukt?
JVG: Ze zijn zelf tot de conclusie gekomen
door er mee bezig te zijn. Al geloof ik zelf ook niet in een opendeur-museum.
De drempel moet je een beetje hoog leggen, want als je ze te laag legt, krijg
je de carnaval binnen. Er moet een zekere afstand zijn, maar een museum moet
ook niet zoals vroeger een gesloten burcht of een ivoren toren zijn. Dat is
gelukkig voorbij.
door er mee bezig te zijn. Al geloof ik zelf ook niet in een opendeur-museum.
De drempel moet je een beetje hoog leggen, want als je ze te laag legt, krijg
je de carnaval binnen. Er moet een zekere afstand zijn, maar een museum moet
ook niet zoals vroeger een gesloten burcht of een ivoren toren zijn. Dat is
gelukkig voorbij.
HVC: Met deze instellingen wilde je de conventies en stereotypen van
de beeldende kunst tarten, las ik. Je wilde relativeren, de bestaande
kunstwereld doorprikken en de clichématige benadering van kunst in vraag
stellen. Daar ben je tot op de dag van vandaag nog altijd mee bezig.
de beeldende kunst tarten, las ik. Je wilde relativeren, de bestaande
kunstwereld doorprikken en de clichématige benadering van kunst in vraag
stellen. Daar ben je tot op de dag van vandaag nog altijd mee bezig.
JVG: Inderdaad. Er lopen veel te veel
dikkenekken rond in de kunst.
dikkenekken rond in de kunst.
HVC: Eindelijk iemand die het durft te zeggen!
JVG: Daarnaast gebruiken ze jargon dat niemand
verstaat. Vele curatoren voelen zich boven de kunstenaars verheven.
verstaat. Vele curatoren voelen zich boven de kunstenaars verheven.
HVC: Je hebt je werken nooit willen verkopen. Leven van de kunst was
voor jou dus helemaal uit den boze.
voor jou dus helemaal uit den boze.
JVG: Ik leefde van mijn wedde en nu van
mijn pensioen.
mijn pensioen.
HVC: Toch was je kunst geen hobby.
JVG: Het was meer een statement. Een
‘roeping’ is een slecht woord, maar ik wilde toch iets meer doen dan een
commercieel product maken.
‘roeping’ is een slecht woord, maar ik wilde toch iets meer doen dan een
commercieel product maken.
HVC: Had je nog ‘hobby’s’ naast de kunst?
JDW: Ik ben graag bij mensen. Ik ga met plezier
een pintje drinken en ik ga gaarne gaan eten, maar wie niet?
een pintje drinken en ik ga gaarne gaan eten, maar wie niet?
Misschien ook vrijheid? Dat is toch héél
belangrijk voor mij. Je hebt vrijheid en je hebt gelijkheid. Als er teveel
vrijheid is, is er ongelijkheid. En als er teveel gelijkheid is, is er onvrijheid.
belangrijk voor mij. Je hebt vrijheid en je hebt gelijkheid. Als er teveel
vrijheid is, is er ongelijkheid. En als er teveel gelijkheid is, is er onvrijheid.
HVC: Is geld een slechte drijfveer?
JDW: Ja. Je moet gewoon koppig en
zelfbewust zijn, weten waar je naartoe wilt gaan en je niet laten meedrijven met
de hype van het moment, want dat is mode en mode is vergankelijk.
zelfbewust zijn, weten waar je naartoe wilt gaan en je niet laten meedrijven met
de hype van het moment, want dat is mode en mode is vergankelijk.
HVC: Je verafschuwt dan ook de trivialisering van kunst en cultuur.
JVG: Absoluut.
HVC: Ik som enkele kenmerken op van wat ik las over je kunst:
je houdt van de verborgen betekenis van taal en je hebt een kritische
houding t.o.v. kunst, politiek en maatschappij, waar je subversieve ironische
commentaren op geeft.
houding t.o.v. kunst, politiek en maatschappij, waar je subversieve ironische
commentaren op geeft.
Door je volledig vertrouwen in eigen waarden en je wantrouwen t.o.v.
elke vorm van macht, balanceert je werk tussen rusteloosheid, angst, hoop,
liefde en dood.
elke vorm van macht, balanceert je werk tussen rusteloosheid, angst, hoop,
liefde en dood.
Het is natuurlijk dubbel: langs de ene kant verzet je je tegen de
machthebbers, maar anderzijds heb je natuurlijk die instellingen nodig om er te
mogen exposeren. Evenwicht bewaren, is dat niet het moeilijkste in de kunst?
machthebbers, maar anderzijds heb je natuurlijk die instellingen nodig om er te
mogen exposeren. Evenwicht bewaren, is dat niet het moeilijkste in de kunst?
JVG: Nja… Maar dat is hetzelfde als
iets bouwen als architect: je hebt de eigenaar, de aannemer en de architect.
Als iedereen op hetzelfde niveau komt, dan maak je iets sterks. Mijn motto is:
‘Eendracht breekt macht’.
iets bouwen als architect: je hebt de eigenaar, de aannemer en de architect.
Als iedereen op hetzelfde niveau komt, dan maak je iets sterks. Mijn motto is:
‘Eendracht breekt macht’.
HVC: In 2005 kreeg je ook een plaats in de overzichtstentoonstelling
‘Visionair België’ (expo ter gelegenheid van 175 jaar België). België is altijd
een inspiratiebron voor jou geweest.
‘Visionair België’ (expo ter gelegenheid van 175 jaar België). België is altijd
een inspiratiebron voor jou geweest.
JVC: Ik heb er een hommage gebracht aan
Harald Szeemann. Helaas is hij tijdens de opbouw gestorven.
Harald Szeemann. Helaas is hij tijdens de opbouw gestorven.
HVC: Nog enkele werken dat je maakte:
‘Homage to miss Belgium’ (’75)
‘Hofjes van Eden’ (’81)
‘Air mail’ (’80)
JVC: Dat is letterlijk ‘kunst per post’. Maar voor mij was dat niet alleen voor de postzegels
of het schoon geschrift. Voor mij was dat contact opnemen met het Oostblok om
die mensen uit hun isolement te halen. Zo heb ik heel goeie contacten gelegd,
ondermeer met Leszek Przyjemski.
of het schoon geschrift. Voor mij was dat contact opnemen met het Oostblok om
die mensen uit hun isolement te halen. Zo heb ik heel goeie contacten gelegd,
ondermeer met Leszek Przyjemski.
‘S.M.A.C.’ (2000)
HVC: Toen was Jan Hoet nog directeur van het S.M.A.K. Vond hij het een
leuk werk?
leuk werk?
JVC: Dat weet ik niet. Hilde, weet je wat
S.M.A.K. wil zeggen?
S.M.A.K. wil zeggen?
Ik heb het verbouwd als ‘S.M.A.C’.
en ik heb er een andere betekenis aan gegeven. Verdorie, ik ben vergeten voor wat het stond, we
gaan eens in mijn boek moeten kijken. Wat er daar trouwens allemaal instaat,
weet ik ook niet meer, het wordt tijd om een tweede boek te maken. (Spectacular
Media Art Concortion, red)
en ik heb er een andere betekenis aan gegeven. Verdorie, ik ben vergeten voor wat het stond, we
gaan eens in mijn boek moeten kijken. Wat er daar trouwens allemaal instaat,
weet ik ook niet meer, het wordt tijd om een tweede boek te maken. (Spectacular
Media Art Concortion, red)
HVC: Heb je littekens overgehouden aan je leven in de kunst? Of heb je
een schoon leven gehad door de kunst?
een schoon leven gehad door de kunst?
JVG: We moeten een beetje optimist zijn
hé! Er is te veel pessimisme in het leven. Schoonheid is natuurlijk lange tijd
verdrukt geweest, maar dat is toch één van de eigenschappen van kunst.
hé! Er is te veel pessimisme in het leven. Schoonheid is natuurlijk lange tijd
verdrukt geweest, maar dat is toch één van de eigenschappen van kunst.
HVC: Heb je nooit de behoefte gehad om te schilderen of te boetseren
of te klodderen met materialen?
of te klodderen met materialen?
JVG: Neen. Ik ben geen handige
‘maak-iemand’. Ik ben meer een ‘denk-iemand’. De rest laat ik dan uitvoeren
door iemand anders. Een architect bouwt ook niet.
‘maak-iemand’. Ik ben meer een ‘denk-iemand’. De rest laat ik dan uitvoeren
door iemand anders. Een architect bouwt ook niet.
HVC: Het feit dat je nog een leven naast de architectuur wilde, was
toch omdat je behoefte had aan nog een andere uitweg?
toch omdat je behoefte had aan nog een andere uitweg?
JVG: Het onderwijs is in feite ook ‘iets
meedelen’. Je werkt met jonge mensen, wat ook een uitlaatklep en reflectie is.
meedelen’. Je werkt met jonge mensen, wat ook een uitlaatklep en reflectie is.
HVC: Heeft ‘kunst’ er van jongsaf ingezeten?
JVG: Ik heb er altijd belangstelling voor
gehad. Ik heb een tante die wel een bepaalde invloed heeft gehad. Van Gogh
kende ik alleen van slechte reproducties en van op koekendozen. Toen ik voor de
eerste keer naar het Kröller-Müller museum in Otterlo in Nederland ging en voor
de eerste keer een echte ‘Van Gogh’ zag, was het alsof ik een slag van de molen
had gekregen.
gehad. Ik heb een tante die wel een bepaalde invloed heeft gehad. Van Gogh
kende ik alleen van slechte reproducties en van op koekendozen. Toen ik voor de
eerste keer naar het Kröller-Müller museum in Otterlo in Nederland ging en voor
de eerste keer een echte ‘Van Gogh’ zag, was het alsof ik een slag van de molen
had gekregen.
Met vrienden bezocht ik ook de galeries
in Gent. Zo had je Camille D’ Havé, heb je daar nog van gehoord? (Nee dus, red)
Dat was een Gentse kunstenaar die in het Patershol woonde. Dat was daar toen
echt nog terra incognita. Daar woonde alleen het uitschot. Je had er twee
cafés, onderandere ‘Miele’ en ‘De Zeven Brugskes’
in Gent. Zo had je Camille D’ Havé, heb je daar nog van gehoord? (Nee dus, red)
Dat was een Gentse kunstenaar die in het Patershol woonde. Dat was daar toen
echt nog terra incognita. Daar woonde alleen het uitschot. Je had er twee
cafés, onderandere ‘Miele’ en ‘De Zeven Brugskes’
HVC: En op een dag nodigde iemand je uit om je werk te exposeren…
JVC: Ik kreeg een expo van Robert
Clicque. Hij gaf aan jonge kunstenaars regelmatig de gelegenheid om te
exposeren bij hem thuis in de Belgradostraat te Gent. Een beetje een louche
straat, het red light district van
Gent. Ik heb er een werk gemaakt met omslagen van brieven die ik teruggevraagd
had van mensen en die opgehangen in zijn erker met een blacklight verlichting. Erna heb ik van Flor Bex in het ICC een
grote tentoonstelling gekregen en zo is de bal aan het rollen gegaan.
Clicque. Hij gaf aan jonge kunstenaars regelmatig de gelegenheid om te
exposeren bij hem thuis in de Belgradostraat te Gent. Een beetje een louche
straat, het red light district van
Gent. Ik heb er een werk gemaakt met omslagen van brieven die ik teruggevraagd
had van mensen en die opgehangen in zijn erker met een blacklight verlichting. Erna heb ik van Flor Bex in het ICC een
grote tentoonstelling gekregen en zo is de bal aan het rollen gegaan.
HVC: Charlie Chaplin zegt dat elk kunstwerk een liefdesbrief is, ben
je daarmee akkoord?
je daarmee akkoord?
JDW: Voor mij zijn het geen
liefdesbrieven. Het is vooral een reactie ‘op’, een reflectie ‘op’. Als het
reactie op liefde is, dan zal het voor mij ook wel een liefdesbrief zijn.
liefdesbrieven. Het is vooral een reactie ‘op’, een reflectie ‘op’. Als het
reactie op liefde is, dan zal het voor mij ook wel een liefdesbrief zijn.
HVC: Is er een groot verschil tussen de Johan Van Geluwe-van-toen die
vol idealen zat en de Johan die nu voor mij zit?
vol idealen zat en de Johan die nu voor mij zit?
JDW: Neen. Die is dezelfde, natuurlijk!
HVC: Je werk doet heel surrealistisch aan.
JDW: Er zit surrealisme in, dadaïsme,…
vanalles.
vanalles.
HVC: Zijn er voorbeelden in de kunst waar je naar opkijkt?
JDW: Ik ben nogal een romanticus. Ik hou
wel van die periode van de romantiek. Arnold Böcklin, zegt je dat iets? Ik heb
daar ook een hommage aan gebracht in de Sint-Lucasgalerie in Brussel.
wel van die periode van de romantiek. Arnold Böcklin, zegt je dat iets? Ik heb
daar ook een hommage aan gebracht in de Sint-Lucasgalerie in Brussel.
HVC: Heb je veel stroomopwaarts moeten zwemmen om jezelf te kunnen
zijn in de kunst? Je was en bent niet iemand die de tijdsgeest volgt als het op
plastisch uitdrukken komt.
zijn in de kunst? Je was en bent niet iemand die de tijdsgeest volgt als het op
plastisch uitdrukken komt.
JDW: Ik heb me nooit opgedrongen. Het
liep altijd wel.
liep altijd wel.
HVC: Heb je veel voor je kunst moeten laten?
JDW: Neen. Het was altijd met een soort joie de vivre dat ik met kunst bezig
was.
was.
HVC: Dag- of nachtwerker?
JDW: Ik ben wel nen nachtmens.
HVC: Hoe zat het met kritiek?
JDW: Die was meestal positief.
HVC: Je bent gewoon een luxekunstenaar! (lacht)
JDW: Ik heb dat daar ook niet om gedaan.
Ik heb redelijk om me heen geschopt, maar heb niet het gevoel dat ik klappen
heb gekregen. Het is ook een kwestie van mentaliteit, werken, ageren, reageren.
Anders denken – niet óm anders te denken – om de werkelijkheid misschien naar
boven te laten komen.
Ik heb redelijk om me heen geschopt, maar heb niet het gevoel dat ik klappen
heb gekregen. Het is ook een kwestie van mentaliteit, werken, ageren, reageren.
Anders denken – niet óm anders te denken – om de werkelijkheid misschien naar
boven te laten komen.
HVC: Je hebt geen gezin, het is dus de kunst die je gelukkig heeft
gemaakt.
gemaakt.
JDW: Ik heb heel lang bij mijn moeder
geleefd, ze is 96 jaar geworden. Mijn tante leefde er ook zelfs een tijdlang
bij. Maar moest ik de kunst niet gehad hebben, dan zou er een serieuze leegte
geweest zijn.
geleefd, ze is 96 jaar geworden. Mijn tante leefde er ook zelfs een tijdlang
bij. Maar moest ik de kunst niet gehad hebben, dan zou er een serieuze leegte
geweest zijn.
HVC: En nu leef je dus alleen met je kunst.
JDW: Een kunstenaar is nooit alleen. Hij
is altijd bezig met wat hij aan het doen is of zal doen. Het is een soort
bewustzijn. Ik heb altijd tijd tekort.
is altijd bezig met wat hij aan het doen is of zal doen. Het is een soort
bewustzijn. Ik heb altijd tijd tekort.
HVC: Welke woorden mogen later je grafsteen sieren?
JDW: ‘Ars Longa Vita Brevis’, dat vind ik
nog altijd heel mooi.
nog altijd heel mooi.
HVC: Ik denk dat dat ook prof. Marcel Maeyer (1920) zijn lijfspreuk
voor de eeuwigheid is.
Volg je het jonge geweld?
JDW: Ja! Ik lees veel, ik ga veel expo’s
bezoeken… Ken je de jonge kunstenaar Peter Van Ammel? Daar heb ik eergisteren
mee geluncht, samen met de mevrouw die mijn archief beheert. Al mijn werken
gaan naar het archief in Waregem. Vrienden van mij hebben een stichting
opgericht. In een museum gaat dat toch de vergetelheid in. Daarnaast is Waregem
een jonge stad. Ze zijn fier op wat er hier aan kunst gebeurt, zoals ze ook fier zijn op Brutus
en Be-part.
bezoeken… Ken je de jonge kunstenaar Peter Van Ammel? Daar heb ik eergisteren
mee geluncht, samen met de mevrouw die mijn archief beheert. Al mijn werken
gaan naar het archief in Waregem. Vrienden van mij hebben een stichting
opgericht. In een museum gaat dat toch de vergetelheid in. Daarnaast is Waregem
een jonge stad. Ze zijn fier op wat er hier aan kunst gebeurt, zoals ze ook fier zijn op Brutus
en Be-part.
HVC: Er liggen hier enkele werken her en der verspreid om opgehangen
te worden voor de expo die binnen enkele dagen start. Heb jij de selectie
gemaakt?
te worden voor de expo die binnen enkele dagen start. Heb jij de selectie
gemaakt?
JDW: Neen, dat heeft de curator van de
expo, Joris Van der Borght van BRUTHAUS gedaan.
expo, Joris Van der Borght van BRUTHAUS gedaan.
HVC: Op dat gebied ben je helemaal niet moeilijk?
JDW: Maar neen.
HVC: Na al die jaren van ervaring en wijsheid: klopt het dat iemand
die hard werkt, er wel komt?
die hard werkt, er wel komt?
JDW: Ja! Maar werken alleen is niet
genoeg. Je moet ook inhoud hebben: geestelijk werk is even belangrijk.
genoeg. Je moet ook inhoud hebben: geestelijk werk is even belangrijk.
HVC: Welke boodschap zou je nog willen meegeven aan de kunstwereld?
JDW: Vooral jezelf zijn. Je niet laten
doen door manipulators en weet-ik-veel.
doen door manipulators en weet-ik-veel.
HVC: Wat ga je de volgende tien jaar nog uitsteken?
JDW: Voortdoen. Altijd maar voortdoen.
Momenteel loopt er een tentoonstelling
‘The Critical Fundamentals of Europe’ in de Europese wijk te Brussel en in het
Goethe-instituut.
‘The Critical Fundamentals of Europe’ in de Europese wijk te Brussel en in het
Goethe-instituut.
Binnen twee jaar heb ik een
tentoonstelling in het Karl Ernst
Osthaus Museum te Hagen in Duitsland. Wat jij moet weten is dat dit museum het
oudste moderne museum is, en niet het MoMA zoals velen denken. Het museum dateert
van 1912 en is gebouwd door Henri Van De Velde. Je moet dat maar eens opzoeken.
tentoonstelling in het Karl Ernst
Osthaus Museum te Hagen in Duitsland. Wat jij moet weten is dat dit museum het
oudste moderne museum is, en niet het MoMA zoals velen denken. Het museum dateert
van 1912 en is gebouwd door Henri Van De Velde. Je moet dat maar eens opzoeken.
HVC: Zal ik doen. Ik zie hier een gelukkig mens voor mij zitten.
Nog vele jaren en nog héél veel leuke ideeën gewenst Johan!
Hilde Van Canneyt, copyright 2013, met
dank aan croxhapox.
dank aan croxhapox.
Johan Van Geluwe stelt tentoon (samen met Joachim Coucke en Luk
Berghe, gecureerd door Joris Van der Borght) in BRUTHAUS, Molenstraat 84 te
Waregem. De expo loopt van 2 maart tot 28 april 2013.
www.bruthaus.be
http://www.johanvangeluwe.be/stichting.php
Johan Van Geluwe heeft ook een monografie uit.
